Układ napędowy, czyli jak to wszystko działa

Tym, co odróżnia terenówkę od klasycznego samochodu osobowego, jest m.in. możliwość załączania i odłączania napędów na poszczególne osie czy koła. Typowe narzędzia manipulacyjne to: sterowanie skrzyni rozdzielacza napędów (popularnie zwanym reduktorem lub terenową skrzynią biegów), sterowanie blokadami dyferencjału w mostach (popularnie zwanymi blokadami mostów) i załączanie kół do osi (popularnie zwanymi sprzęgiełkami). Skrzynia rozdzielacza napędów

Skrzynia rozdzielacza znajduje się pomiędzy mostami, a skrzynią biegów. Główne jej zadania to sterowanie rozkładem napędów do przedniej lub tylniej osi lub do obu. Najczęściej klasyczne auto terenowe umożliwia po prostu odpięcie lub podpięcie przedniego napędu, a napęd na tył pozostaje na stałe zapięty. Podpięcie przedniej osi może odbywać się na sztywno (z blokadą) lub przez mechanizm różnicowy (w niektórych modelach reduktorów). Skrzynia rozdzielacza umożliwia też włączenie wolniejszego, ale mocniejszego przełożenia dodatkowego (reduktora).

Oczywiście nie wszystkie samochody mają wszystkie z ww. opcji i nie tak samo rozwiązane, w szczególności wiele opcji załącza się parami w „pakiecie”, część przełączeń można dokonywać podczas jazdy, część wymaga postoju auta. Odpowiednie ustawienie reduktora daje nam dodatkowe możliwości w terenie. Należy też zauważyć, że nie wszystkie opcje włączonych napędów można użytkować na wszystkich nawierzchniach - szczególnie dotyczy to blokady międzyosiowej, której nie wolno używać na asfalcie i innych nawierzchniach utwardzonych. Po włączeniu opcji rozdzielacza z blokadą międzyosiową mamy zapaloną kontrolkę (Part-time, 4x4 itp.) i należy zaraz po wjeździe na „twarde” (a najlepiej przed) ją wyłączyć. Niektóre skrzynie rozdzielcze posiadają dodatkowe pozycje pracy, w szczególności sterowanie wyjściem mocy na wyciągarkę itp.

Blokady mostów

Blokada mostu umożliwia zwarcie na sztywno koła lewego z prawym. Przy klasycznym mechanizmie różnicowym „ciągnie” to koło, które ma więcej luzu, co umożliwia skręcanie samochodu na twardej nawierzchni (koła robią różną drogę, a mechanizm różnicowy to wyrównuje). Podczas jazdy w terenie zdarza się np. przechył, w którym koło kręcące się w powietrzu powoduje, że cały napęd jest na nie przekazywany (bo ono ma lżejszą pracę). Tu z pomocą przychodzi blokada, która rozkłada napęd naraz na oba koła.

W przypadku samochodów wyposażonych w blokadę mostu, trzeba pamiętać, że z załączoną blokadą nie należy jeździć po utwardzonych nawierzchniach. Oczywiście auto ma dwa mosty, więc pojazd może posiadać również dwie blokady.

Występują także automatyczne blokady mostów działające na zasadzie ograniczonego poślizgu, popularnie zwanych szperą lub lsd (limited slip differential). Nie wymagają one obsługi podczas jazdy, ale są też mniej skuteczne niż te pełne.

Sprzęgiełka

Element raczej ułatwiający jazdę poza terenem i mający wpływ na ekonomię jazdy terenówką. Są to mechaniczne sprzęgiełka w piastach kół przednich umożliwiające odpięcie koła od wału napędowego. Dzięki temu nie jest on napędzany, a koła mogą się swobodnie obracać, bez oporów mechanizmu różnicowego, wału napędowego itp. Jadąc w teren, należy je przełączyć.

UŻYTKOWANIE

Dołączanie przodu

Właściwie tu sprawa jest prosta - jeśli auto umożliwia jazdę z napędem na 4 koła również po twardej nawierzchni, to można tego używać non stop. Uwaga: w niektórych autach załączenie przodu możliwe jest tylko z blokadą międzyosiową! Należy się wtedy trzymać ograniczeń, jak poniżej.

Blokada międzyosiowa

W sumie jej obsługa sprowadza się do włączania jej w terenie/piasku/śniegu/błocie/lodzie i wyłączania na asfalcie i innych twardych nawierzchniach. Jest ona najbardziej tolerancyjna, jeśli chodzi o zwlekanie z wyłączaniem. Wjazd na kawałek asfaltu, zrobienie nim po prostej 200 m i zjazd w teren nie wymaga właściwie wyłączania blokady.

Blokada tylnego mostu

Podobnie jak w przypadku blokady międzyosiowej, włączamy w terenie, wyłączamy na „twardym”. Co prawda, tylne koła nie są skrętne i różnica drogi na kołach nie jest taka, jak z przodu, ale warto czasami ją wyłączyć, gdy nie jest niezbędna - szczególnie wtedy, kiedy czeka nas spora manewrówka i ostre zakręty (zwłaszcza do tyłu, gdzie jedno koło wręcz stoi, a drugie się kręci). Załączona blokada tylnego mostu może również ograniczyć zwrotność auta, wywołując efekt podsterowności (tylne wewnętrzne koło wyrzuca auto na zewnątrz łuku).

Blokada przedniego mostu

Włączamy, gdy jest to niezbędne, koła przednie są skrętne i wykonywanie manewrów z załączoną przednią blokadą jest dużo trudniejsze niż normalnie. Na zniwelowanie różnicy drogi potrzeba bardzo śliskiej nawierzchni (lód, dno rzeki, łata błota). Można ją załączyć także podczas pokonywania prostych (w sensie liniowych), ale wymagających dobrej przyczepności odcinków, np. stromego piaszczystego podjazdu. Blokady przedniego mostu nigdy nie używamy przy pokonywaniu dróg utwardzonych.